Eureka! DGP – odkrywamy polskie wynalazki

Kompozycja aerozolowa do jamy ustnej

ZESPÓŁ AUTORSKI:

Uniwersytet Rzeszowski

prof. dr hab. n. med. Piotr Tutka,
dr inż. Anna Czerniecka-Kubicka,
dr n. farm. Karol Wróblewski,
dr n. farm. Patrycjusz Kolodziejczyk,
lek. Mateusz Bieniasz

CO MOŻNA OSIĄGNĄĆ DZIĘKI WYNALAZKOWI?

Zespół naukowców z Uniwersytetu Rzeszowskiego pod kierownictwem prof. dr hab. Piotra Tutki opracował nowatorski aerozol do stosowania w jamie ustnej bez nikotyny do stosowania w leczeniu uzależnienia od tytoniu. Aerozol zawiera cytyzynę, lek roślinny dotychczas dawkowany w tabletkach w skomplikowanym i niewygodnym schemacie, którego nie przestrzega większość leczonych. Cytyzyna z aerozolu będzie wchłaniana w jamie ustnej i szybciej uwalniana do krwi, co przełoży się na przyspieszenie, wydłużenie działania i zwiększenie skuteczności leku. Wynalazek poprawi przestrzeganie dawkowania leku ("compliance"). Ponadto, wynalazek, zmniejszając ryzyko wystąpienia zaburzeń żołądkowo-jelitowych występujących przy leczeniu tabletkami, poprawi jakość życia pacjentów w trakcie i po leczeniu uzależnienia. To sprawi, że aerozolem będzie mogło być leczonych ok. 10-15% palaczy więcej niż tabletkami.
W leczeniu uzależnienia od nikotyny stosuje się tylko 3 leki o niewielkiej skuteczności, licznych działaniach niepożądanych i ograniczonej dostępności dla palaczy, że względu na wysoką cenę. W Polsce koszt terapii warenikliną, uważaną za najskuteczniejszy lek wynosi >800 zł tj.ok. 15 x więcej niż koszt terapii cytyzyną. Z kolei nikotynowa terapia zastępcza, która jest mniej skuteczna i ok. 9 x droższa od cytyzyny, jest zamianą nikotyny w papierosie na nikotynę w innej formie, nieakceptowalną przez wielu palaczy, która ponadto sama może uzależniać. Aerozol do jamy ustnej z cytyzyną jest nową, pierwszą na świecie kompozycją nie zawierającą nikotyny w leczeniu uzależnienia od nikotyny, całkowicie innowacyjną ze względu na:
1. Większą skuteczność antynikotynową niż tabletki. Jak dowodzą badania naukowe, aerozol do jamy ustnej zapewnia wiele korzyści klinicznych w porównaniu z tabletkami. Jest skutecznym i wygodnym sposobem podawania leku, umożliwia dyskretną aplikację bez konieczności popijania wodą i może być stosowana przez pacjentów mających problemy z połykaniem. Aerozol przyspieszy wchłanianie cytyzyny i jej działanie:
a) osłabiające efekty nikotyny z papierosa, które podtrzymują uzależnienie,
b) łagodzące objawy odstawienia nikotyny, które decydują o powrocie do nałogu. Przełoży się to na zwiększenie długoterminowej abstynencji od palenia i w końcowym efekcie na zmniejszenie zachorowalności i umieralności z powodu nowotworów i in. chorób odtytoniowych.
2. Zwiększenie dostępności terapii dla palaczy ze względu na:
a) zwiększony profil bezpieczeństwa i lepszą tolerancję niż tabletki. Zakłada się, że w przypadku pozytywnych wyników badań klinicznych wynalazku, wskutek zmniejszenia ryzyka dolegliwości żołądkowo-jelitowych będących najczęstszymi działaniami niepożądanymi tabletek z cytyzyną, aerozolem do jamy ustnej będzie mogło zostać objętych leczeniem ok. 10-15% palaczy więcej niż tabletkami
b) poprawę przestrzegania sposobu dawkowania leku przez pacjentów o ok.40%
c) niższy koszt leczenia w porównaniu do aerozolu z nikotyną
d) co najmniej trzykrotnie krótszy czas leczenia w porównaniu do aerozolu z nikotyną
e) niewielki potencjał uzależniający wynalazku w porównaniu do aerozolu zawierającego nikotynę. W efekcie aerozol z cytyzyną będzie bardziej koszt-efektywny od innych terapii uzależnienia od nikotyny. Rozwiązanie może stanowić, w skali światowej, innowacyjne rozwiązanie terapeutyczne ogromnego problemu jakim jest palenie tytoniu i jego następstwa zdrowotne, ekonomiczne i społeczne.
Leczniczy aerozol z cytyzyną według wynalazku jest preparatem niezawierającym nikotyny. Przeznaczony jest do stosowania w leczeniu nikotynizmu, zapewniając wiele korzyści klinicznych w porównaniu z tabletkami. Stanowi skuteczny i wygodny sposób podawania leku, umożliwiający dyskretną aplikację bez konieczności popijania wodą. Co istotne, aerozol może być stosowany przez pacjentów mających problemy z połykaniem, a także dla młodocianych, dla których może być atrakcyjniejszym środkiem przeciwnikotynowym niż tabletki. Aerozol umożliwia szybkie uwalnianie i wchłanianie cytyzyny w jamie ustnej, a co za tym idzie szybsze wystąpienie działania leczniczego. Efekty zdrowotne: Głównym oczekiwanym efektem zdrowotnym będzie długotrwałe wyleczenie pacjenta z uzależnienia od nikotyny (ciągła abstynencja). Uzyskanie trwałej abstynencji nikotynowej znacząco zapobiegnie przedwczesnej śmiertelności oraz poprawi stan zdrowia palaczy, zarówno w aspekcie krótko- jak i długoterminowym. Wyrazi się to poprawą jakości życia pacjentów.
Krótkookresowym efektem może być to, że aerozol u pacjentów, którzy zaprzestaną palenia zniesie/złagodzi objawy odstawienia nikotyny, w tym tzw. głód nikotynowy. Ponieważ te objawy są przyczyną nawrotu palenia, ich zniesienie/złagodzenie zmniejszy ryzyko powrotu do palenia. Zaprzestanie palenia długookresowo obniży ryzyko wystąpienia schorzeń układu oddechowego, chorób układu sercowo-naczyniowego (w tym choroby niedokrwiennej serca) i chorób nowotworowych. Jest znacznie prawdopodobne, że po zaprzestaniu przyjmowania nikotyny zwiększy się również odpowiedź pacjentów na stosowane leczenie chorób układu krążenia i oddechowego, natomiast zmniejszy się korzystanie tych pacjentów z zasobów służby zdrowia (np. hospitalizacji, częstych wizyt lekarskich). Ponieważ palenie tytoniu wiąże się ze zwiększeniem ryzyka zachorowania i ciężkiego przebiegu COVID-19 zaprzestanie palenia może istotnie takie ryzyko obniżyć. Dalej, wyleczenie uzależnienia od nikotyny spowoduje ustąpienie lub znaczną redukcję efektów psychicznych i psychospołecznych związanych z uzależnieniem.
Efekty ekonomiczne: koszty terapii antynikotynowych są bardzo ważne zarówno dla użytkowników tytoniu, jak i systemu opieki zdrowotnej. Nawet w zamożnych krajach ceny leków pomagających w rzuceniu palenia papierosów są wysokie. To sprawia, że terapie tymi lekami są nieosiągalne dla sporej części palaczy. Zatem jednym z najważniejszych priorytetów w badaniach nad leczeniem uzależnienia od nikotyny, a przez to prewencji wielu zagrażających życiu chorób, jest poszukiwanie leków, które byłyby nie tylko skuteczne i bezpieczne, ale i dostępne dla palaczy. Koszt leczenia cytyzyną stanowi 1,7-2,1 % średniego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce, co wynosi kilkanaście razy mniej niż koszt leczenia warenikliną, który stanowi 24,8-38,5 % średniego miesięcznego wynagrodzenia. System opieki zdrowotnej może czerpać korzyści ekonomiczne z wdrożenia aerozolu z cytyzyną w leczeniu nikotynizmu. Zakłada się, że zastosowanie cytyzyny w aerozolu zmniejszy koszty poniesione przez NFZ na dwie dodatkowe konsultacje medyczne wymagane do przepisania recept na wareniklinę. Wyleczenie z uzależnienia od nikotyny zapobiegnie stratom ekonomicznym systemu opieki zdrowotnej związanym z leczeniem chorób związanych z nikotynizmem.
Olbrzymie koszty przeznaczane dotychczas na te cele mogą zostać przeniesione na działania medyczne na innych obszarach. Wreszcie, wprowadzenie aerozolu z cytyzyną na rynek przez polskich producentów leku w krajach, w których nie jest jeszcze zarejestrowana, przyniesie korzyści ekonomiczne dla budżetu państwa polskiego poprzez system płatności podatków polskich producentów leku. Gdy cytyzyna okaże się być skuteczna w leczeniu nikotynizmu, to jej stosowanie będzie miało wymierne korzyści ekonomiczne z kilku powodów także dla pacjentów. Po pierwsze, nie będą musieli wydawać znaczących sum na zakup papierosów, a po drugie, zmniejszy się koszt leczenia chorób powodowanych przez nikotynizm np. koszt nieobecności w pracy, co znacząco zwiększy dochód użytkowników. Wprowadzenie aerozolu upowszechni stosowanie cytyzyny wśród palaczy.
Korzyści dla wytwórców usług medycznych wystąpią na każdym z trzech szczebli opieki zdrowotnej, tzn. podstawowym, specjalistycznym i wąsko specjalistycznym. Leczenie aerozolem będzie proste, nie wymagające szczególnej kontroli medycznej ani nie będzie związane z koniecznością stosowania specjalnych procedur i jest łatwe do implementacji. Aerozol będzie lekiem, którego nabycie nie będzie wymagało porady lekarskiej i recepty, a więc angażowania dodatkowych środków i zasobów ze strony płatnika publicznego. Oczekiwane pozytywne wyniki zastosowania nowej postaci cytyzyny mogą być wykorzystane przez system ochrony zdrowia do optymalizacji tradycyjnego leczenia uzależnienia od nikotyny. Dotyczyć to może nie tylko krajowego, ale też globalnego systemu ochrony zdrowia. Dlatego w 2021 r. grupa wiodących ekspertów (w tym prof. Tutka) zwróciła się do WHO z apelem o wpisanie cytyzyny na WHO Model List of Essential Medicines.

ISTOTA WYNALAZKU

Przedmiotem wynalazku jest leczniczy aerozol do stosowania jamy ustnej z cytyzyną. Wynalazek dotyczy dziedziny leczenia uzależnień - uzależnienia od nikotyny (UN), które jest głównym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci i najważniejszym czynnikiem ryzyka w strategii Światowej Organizacji Zdrowia. Wynalazek dotyczy cytyzyny, której potencjał przeciwnikotynowy został po raz pierwszy na świecie, w anglojęzycznej literaturze naukowej, opisany przez prof. Tutkę. Wynalazek jest kontynuacją badań prof. Tutki, rozpoczętych w 2004 r., które okazały się ogromnym sukcesem m.in. w postaci rozpoczęcia szeroko zakrojonych badań nad cytyzyną w USA i Europie Zachodniej w celu jej wprowadzana na rynki całego świata. Cytyzyna „naśladuje działanie nikotyny” i – ze względu na mechanizm działania – wykazuje właściwości farmakologiczne optymalnej terapii nikotynizmu. Celem wynalazku było wytworzenie nowej postaci leku zawierającej cytyzynę, która będzie miała dużą skuteczność w leczeniu uzależnienia od nikotyny. Przedmiotem wynalazku jest kompozycja aerozolowa do jamy ustnej do stosowania w leczeniu uzależnienia od nikotyny. Istota rozwiązania według wynalazku polega na tym, że kompozycja aerozolowa zawiera: cytyzynę w ilości od 0,01 do 10 % masowych, hydrofilowy niejonowy emulgator z grupy kopolimerów lub polimerów w ilości od 0,1 do 10% masowych, co najmniej jeden alkohol w ilości od 0,01 do 40 % masowych oraz składników pomocniczych i wody oczyszczonej w uzupełnieniu do 100% masowych, przy czym pH kompozycji wynosi od 7 do 10. Korzystnie kompozycja zawiera cytyzynę w postaci czystego związku lub jego soli oraz hydrofilowy niejonowy emulgator jest wybrany z grupy zawierającej: Poloksamer 407, polisorbaty i PEG 400.

POTENCJAŁ KOMERCJALIZACYJNY WYNALAZKU

Wynalazek znajduje się na 5. poziomie gotowości technologicznej (TRL) - zostały zweryfikowane podstawowe elementy technologii w warunkach zbliżonych do rzeczywistych. Niezbędnym etapem dalszego rozwoju wynalazku jest przeprowadzenie odpowiednich badań in vivo. Zbadana powinna zostać farmakokinetyka cytyzyny po zastosowaniu leczniczego aerozolu do jamy ustnej u zdrowych ochotników, która porównana będzie z farmakokinetyką leku referencyjnego, zarejestrowanego na rynku polskim preparatu z cytyzyną w postaci tabletek. Będą to badania kliniczne, które przeprowadzone w warunkach rzeczywistych umożliwią zbadanie w jakim stopniu cytyzyna wchłania się w jamie ustnej (lub ewentualnie w dalszej części przewodu pokarmowego), a w konsekwencji jaką zawartość leku uzyskamy w surowicy oraz jaki będzie przebieg zmian stężenia leku w czasie. Takie badania pozwolą więc na określenie klinicznej przydatności nowej postaci leku i opracowanie właściwego schematu dawkowania.
Perspektywą dalszego rozwoju opracowanego wynalazku jest przemysł farmaceutyczny zainteresowany nowoczesnymi produktami leczniczymi stosowanymi w terapii uzależnienia od nikotyny. Wprowadzając nowe rozwiązania, firmy farmaceutyczne reagują na potrzeby pacjentów, między innymi w obliczu chorób cywilizacyjnych. Firmy są zainteresowane skutecznymi, bezpiecznymi i tanimi technologiami, które mogłyby być alternatywą dla istniejących środków antynikotynowych, szczególnie tych zawierających nikotynę. Poszukuje się leków, które byłyby nie tylko skuteczne i bezpieczne, ale i dostępne dla palaczy. Kryteria takiego optymalnego leku spełnia cytyzyna - lek roślinny. W ostatnich latach kilka wiodących ośrodków badawczych w Australii, Nowej Zelandii, USA i Wielkiej Brytanii rozpoczęło wysokonakładowe badania nad cytyzyną.
Leczniczy aerozol z cytyzyną jest, więc interesującym rozwiązaniem dla firm farmaceutycznych. Nowa postać leku zoptymalizuje proces leczenia i ułatwi dopasowanie do spersonalizowanych potrzeb pacjentów. Autorzy wynalazku planują w przyszłości podjęcie działań dotyczących komercjalizacji prac B+R w postaci sprzedaży praw, bądź udzielenia licencji firmie chcącej wprowadzić produkt na rynek.