Functional Food for Future (FF4F)

ZESPÓŁ AUTORSKI:

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

• Kierownik: prof. dr hab. n. med. Lucyna A. Woźniak,
• dr hab. n. med. Katarzyna Sobierajska,
• dr n. chem. Małgorzata Bukowiecka-Matusiak,
• dr n. biol. Wojciech Ciszewski,
• mgr inż. Małgorzata Chmielewska-Kassassir

CO MOŻNA OSIĄGNĄĆ DZIĘKI WYNALAZKOWI?

Produkty roślinne od niepamiętnych czasów są częścią suplementacji diety i medycyny tradycyjnej. Królestwo roślin jest skarbnicą związków bioaktywnych, a w ostatnich latach wzrasta świadomość znaczenia i nowoczesnego wykorzystania roślin leczniczych. Leki i suplementy diety pochodzące z roślin są łatwo dostępne, tańsze, bezpieczne i skuteczne oraz rzadko wykazują szkodliwe skutki uboczne. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rośliny lecznicze mogą stać się najlepszym źródłem różnych leków. Rośliny lecznicze zawierają liczne związki organiczne, minerały i mikroelementy, które wywierają pozytywne działanie fizjologiczne na organizm człowieka, a tymi substancjami bioaktywnymi są polifenole, alkaloidy, węglowodany, terpenoidy, steroidy oraz flawonoidy i kwasy tłuszczowe. Wiesiołek jest rośliną występującą niemal na wszystkich kontynentach a jego odmiany wiesiołek dwuletni i dziwny (Oenothera biennis i paradoxa) są typowe dla Polski i stały się jednym z unikalnych przykładów sukcesu rynkowego w kraju i za granicą. Olej tłoczony na zimno z wiesiołka Oenothera paradoxa (OPO) jest uznanym źródłem cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych wykorzystywanym w leczeniu cukrzycy, otyłości, bólów menstruacyjnych czy w terapiach menopauzalnych. Zapotrzebowanie na ten olej ciągle rośnie, co prowadzi do zwiększania areału uprawy w Polsce. Odtłuszczone nasiona są odpadem bogatym w liczne, wartościowe fitozwiązki organiczne, w tym polifenole (przeciwutleniacze i proutleniacze). Przedstawiony tutaj wynalazek dotyczy wydajnej metody otrzymywania ekstraktu z odtłuszczonych nasion wiesiołka (ang. Evening primrose extract EPE) (zgłoszony patent) oraz szerokiego zastosowania jego unikalnych właściwości przeciwnowotworowych i przeciwwirusowych w tym przeciw koronawirusowi SARS-CoV-2 (zgłoszonych we wnioskach patentowych), do produkcji leków i suplementów diety oraz żywności specjalnego zastosowania, wspierającej terapie przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe, nie ograniczający jego innych zastosowań, w tym do produkcji kosmetyków naturalnych o właściwości przeciwstarzeniowych oraz regeneracyjnych.
Możliwości:
- zagospodarowanie bioaktywnych odpadów powstających w procesie produkcji oleju, do otrzymywania ekstraktu EPE fitozwiązków o znanym składzie i wysokiej aktywności biologicznej potwierdzonej badaniami naukowymi.
- wykorzystanie ekstraktu z nasion do produkcji innowacyjnej żywności specjalnego przeznaczenia (funkcjonalnej) wspomagającej leczenie chorób cywilizacyjnych, w tym nowotworów, żywności dla rekonwalescentów po terapiach przeciwnowotworowych i przeciwwirusowych, żywności dla osób starszych, wspomaganie diety/zdrowego żywienia.
- produkcja suplementów diety i wyrobów medycznych/leków w oparciu o ekstrakt EPE.
- produkcja kosmetyków naturalnych na bazie EPE/EPO.

ISTOTA WYNALAZKU

Istotą wynalazku jest zagospodarowanie bioodpadów, jakim są wytłoki z nasion wiesiołka pozyskiwane podczas procesu tłoczenia oleju na zimno (OPO) oraz wykorzystanie uzyskanego opracowaną w zgłoszeniu metodą ekstraktu o naukowo udowodnionych właściwościach biologicznych Wiesiołek dwuletni i dziwny, który jest obecnie uprawiany w Polsce na powierzchni ok 1000 hektarów i wykorzystywany produkcji tłoczenia na zimno oleju jadalnego, jest źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, fitosteroli, witaminy E oraz mikro- i makroelementów (m.in cynku, selenu, magnezu i wapnia). Olej z wiesiołka wykazuje właściwości prozdrowotne m.in w obniżaniu cholesterolu we krwi, jest stosowany w profilaktyce znoszenia bólu miesiączkowego oraz leczeniu chorób kardiologicznych i metabolicznych w tym cukrzycy typu 2 oraz zapalnych, w tym atopowego zapalenia skóry. W preparatach kosmetycznych olej z wiesiołka korzystnie wpływa na komórki naskórka, łagodzi objawy suchości skóry i poprawia jej elastyczność tworząc ochronną warstwę lipidową. Zważywszy na szerokie zastosowanie samego oleju podjęliśmy badania właściwości odpadów (wytłoków) po procesie tłoczenia oleju na zimno. W naszych badaniach, wykazaliśmy, że ekstrakty EPE, bogate w polifenole skutecznie hamowały rozwój zaawansowanych stadiów nowotworów. Komórki hodowane w obecności ekstraktu EPE charakteryzowały się zmniejszoną zdolnością namnażania się. Ważną obserwacją było potwierdzenie hamowania ruchliwości komórek a przez to utratę zdolności do tworzenia metastaz, czyli wyodrębniania się z guza pierwotnego pojedynczych komórek lub niewielkich ich agregatów i przenoszenia się do odległych narządów z wytworzeniem tzw. przerzutów. Wyniki uzyskane w badaniach na modelu komórkowym potwierdziliśmy w modelu zwierzęcym. Po podaniu ekstraktu z wiesiołka dziwnego (EPE) myszom wykazaliśmy zmniejszenie się liczby i wielkości powstających w jelicie grubym guzów. Przeprowadzone badania wskazują, że ekstrakt posiada silne właściwości przeciwnowotworowe i może być podawany w terapii wspomagania leczenia nowotworów. Otrzymywany ekstrakt z wytłoków może być bardzo szeroko stosowany. Jedną z możliwości jest wykorzystywanie go jako dodatku to żywności w postaci liofilizatu lub jako suplementu leczniczego. Innym zastosowaniem zarówno ekstraktu jak i samych wytłoków jest branża kosmetyczna. Ze względu na właściwości antyoksydacyjne ekstrakt może służyć jako składnik kosmetyków przeciwstarzeniowych oraz regeneracyjnych, a co więcej może być wykorzystywany jako naturalny konserwant. Dodatkowo wytłoki mogą być składnikami mydeł czy płynów o właściwościach peelingujących.

POTENCJAŁ KOMERCJALIZACYJNY WYNALAZKU

Olej z wiesiołka tłoczony na zimno jest jednym z polskich sukcesów eksportowych (np. OeparolR) a zapotrzebowanie na świecie na ten lek/suplement diety zwiększa się od kilku lat, przyczyniając się do wzrostu upraw w Polsce. Przedmiotem innowacji jest zagospodarowanie odpadowych wytłoków pozostałych po procesie tłoczenia na zimno oleju z nasion wiesiołka, do otrzymania ekstraktu o znanej zawartości substancji aktywnych i potwierdzonej badaniami naukowymi wysokiej aktywności biologicznej. Obszarem wykorzystania ekstraktu jest produkcja suplementów diety i wyrobów medycznych wspierających terapie przeciwnowotworowe oraz przeciwwirusowe. Ekstrakt może być stosowany do produkcji żywności specjalnego przeznaczenia (funkcjonalnej- FF4F) wspierającej proces terapeutyczny w chorobach wirusowych, nowotworowych, metabolicznych i kardiologicznych. Ekstrakt może być dodawany do produkcji przetworów nabiałowych, zbożowych lub cukierniczych i owocowych. Dodatkowym innowacyjnym wykorzystaniem odłuszczonych nasion/ekstraktu jest produkcja naturalnych kosmetyków (właściwości antyoksydacyjne, protekcyjne, przeciwstarzeniowe).